Działalność detektywistyczna została uregulowana na początku obecnego stulecia. W Polsce, ze względu na skomplikowaną historię naszego państwa, tego typu aktywność jest stosunkowo nowym rozwiązaniem. Pierwsze agencje powstawały na początku lat dziewięćdziesiątych, gdy w wyniku przemian ustrojowych powstał miejsce dla prywatnych przedsiębiorców. W Europie zachodniej, czy choćby w Stanach Zjednoczonych agencje detektywistyczne działają zdecydowanie dłużej, a tradycja tego zawodu sięga XIX wieku. Na tym tle można wywnioskować, że detektywistyka w Polsce dopiero raczkuje, będzie to jednak bardzo krzywdzące określenie, bowiem agencje detektywistyczne zdobyły w tym krótkim czasie bardzo duże doświadczenie, przez co świadczą usługi na wysokim, światowym poziomie.

Brak uregulowań prawnych w tym zakresie został zauważony już pod koniec ubiegłego wieku. Potrzebne było prawo stanowiące fundament działalności detektywistycznej w Polsce. Skutkowało to uchwaleniem w 2001 roku ustawy o prowadzeniu działalności detektywistycznej, która wprowadza przejrzyste zasady pracy detektywa oraz wskazuje jaką etyka powinien się kierować, a także jakie wymagania powinna spełniać osoba ubiegająca się o licencję dającą prawo wykonywania tego, często niebezpiecznego, zawodu.

Kto może zostać detektywem?

Ustawa o usługach detektywistycznych precyzyjnie określa kto i w jaki sposób może ubiegać się o licencję detektywa. Pierwszym warunkiem jaki należy spełnić jest posiadanie obywatelstwa polskiego, lub innego kraju z terytorium Unii Europejskiej. Tożsame z powyższym jest również prawo do podjęcia zatrudnienia w Polsce. Ustawodawca określił również dolny limit wiekowy dla osoby, która ubiega się o licencję detektywa – 21 lat. Wymagane jest również posiadanie przynajmniej średniego wykształcenia.

Osoba, która będzie detektywem powinna szczycić się nieposzlakowaną opinią, w związku z czym należy spełnić szereg warunków związanych z prawnymi aspektami tej działalności. Obligatoryjnie należy posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. Ponadto jeżeli przeciwko osobie ubiegającej się o uzyskanie licencji toczy się postępowanie w sprawach karnych, lub skarbowych popełnionych z winy umyślnej, bądź ukaranej za takie przestępstwo – wniosek o przyjęcie w poczet licencjonowanych detektywów zostanie odrzucony. Będzie to miało również miejsce w sytuacji, gdy osoba ta została zwolniona dyscyplinarnie z Policji, lub innej jednostki odpowiadającej za bezpieczeństwo kraju w ciągu ostatnich 5 lat.. Dotyczy to również urzędów administracji państwowej zarówno w kraju, jak i zagranicą.

Detektyw powinien również udostępnić orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań psychicznych do wykonywania zawodu detektywa. Badania te należy powtarzać okresowo tak, aby zachować ich aktualność. Wymagane są również zaświadczenia o odbyciu szkoleń z zakresu ochrony danych osobowych, ochrony informacji niejawnych (szkolenie przeprowadzane przez ABW) oraz znajomość wszelkich zagadnień prawnych z zakresu ustawy o usługach detektywistycznych, w szczególności zaś o obowiązkach i prawach licencjonowanego detektywa.

Jakie są prawa i obowiązki detektywa?

Przede wszystkim detektyw musi działać w granicach prawa, a więc w oparciu o przepisy zawarte w ustawie o usługach detektywistycznych. Należy do nich przede wszystkim zachowanie należytej staranności przy wykonywaniu swojej pracy, jak również kierowania się etyką zawodową i lojalnością wobec klienta. Ustawodawca kładzie również duży nacisk na przestrzeganie praw człowieka, co dotyczy zarówno osoby zlecającej, jak i wszystkich świadków i podejrzanych w sprawie, w której detektyw prowadzi dochodzenie.

Obowiązkiem detektywa jest również odmowa wykonania zlecenia, jeżeli będzie ono niezgodne z przepisami prawa, lub jego etyką zawodową. Jest to szczególne uprawnienie które należy respektować podczas kontaktu z detektywem. Profesjonalista z zakresu usług detektywistycznych ma również prawo, a nawet obowiązek ustalenia tożsamości klienta tak, aby wspomniana etyka nie została naruszona poprzez przyjęcie zlecenia od osoby działającej na pograniczu prawa, lub nawet imającej się działalność przestępczej.

Z punktu widzenia klienta istotny jest również obowiązek okazania licencji na żądanie. Istotną powinności jest również konieczność sporządzenia rzetelnego sprawozdania z wykonanej pracy i przedstawienie go osobie zlecającej.

Można się pokusić o stwierdzenie, że ustawodawca nałożył na licencjonowanych detektywów wiele obowiązków i zdecydowanie mniej uprawnień. Zasadniczo poza możliwością przetwarzania danych osobowych bez zgody osoby, której te dane dotyczą nie przewidziano dalszych praw. Z drugiej strony takie uprawnienie posiadają instytucje takie, jak Policja, czy sądy. Żadna firma, czy osoba prowadząca działalność gospodarczą nie może się poszczycić tego typu uprawnieniami, toteż można domniemywać, że pomimo że zadanie detektywa są de facto wykonywaniem działalności gospodarczej, to jednak nie można tego zrównać ze zwykłymi przedsiębiorcami.