Lato to szczególny okres w roku. Wakacyjna laba, atmosfera rozluźnienia i niczym nieskrępowanej swobody jest dla dzieci czasem, w którym chętniej eksperymentują i przekraczają swoje granice. Rodzice i opiekunowie powinni więc zwrócić szczególną uwagę na poczynania swoich pociech oraz towarzystwo, w jakim się obracają. Letnie znajomości mogą wydawać się bardzo niewinne, a w rzeczywistości kryć niebezpieczną prawdę. Jak uchronić dzieci i młodzież przed niebezpieczeństwami, takimi jak alkohol, używki czy ucieczki z domu? Jak zapobiec takim wydarzeniom?

Dzieci i wakacyjne niebezpieczeństwa

Choć problem uzależnień może dotknąć każdą osobę (i to bez względu na wiek, grupę społeczną czy pochodzenie), w szczególnej grupie ryzyka znajdują się właśnie dzieci i młodzież. W czasie wakacji mają one więcej czasu wolnego, który spędzają ze znajomymi: często robią rzeczy, na które nie mogą pozwolić sobie w trakcie roku szkolnego i dlatego też chcą eksperymentować. Niekoniecznie w dobrym tego słowa znaczeniu – wiele pociech nudzi się w trakcie wolnego od szkoły czasu i by umilić sobie wakacje, zaczyna szukać pomysłów na ciekawsze wydarzenia. Niemałe znaczenie ma również przebywanie w określonej grupie rówieśniczej: młodzi ludzie najczęściej sięgają po używki, bo inni to robią i jest to szeroko akceptowane postępowanie w konkretnym gronie. By nie odstawać od reszty, nie wydać się niedojrzałym lub nudziarzem, sięgają więc po butelkę, papierosa czy narkotyk. Wbrew pozorom dostęp do narkotyków, dopalaczy czy alkoholu jest bardzo prosty – wystarczy mieć wśród swoich znajomych starszego kolegę lub dilera. To już bardzo prosta droga do uzależnienia, a im młodszy organizm, tym silniejsze przyzwyczajenie do substancji psychoaktywnych.

Choć samo spróbowanie nie musi prowadzić do natychmiastowego uzależnienia, wyrabia w młodym organizmie określony nawyk. Papierosy, alkohol i narkotyki mogą stać się sposobem na poprawę nastroju, rozluźnienie się, przywołanie tego „radosnego stanu”; z drugiej strony są jednak bardzo niebezpieczne i dopiero po czasie ukazują swoje destrukcyjne oblicze. Używki stają się niezwykle groźne, gdy stają się sposobem na zaspokojenie ważnych potrzeb emocjonalnych – jeśli dziecko czuje się odrzucane przez grupę rówieśniczą, na której bardzo mu zależy, zrobi wszystko, by tylko się do niej dostać. Jeśli akceptuje ona spożywanie alkoholu, palenie papierosów lub branie narkotyków, dla takiej osoby może być to znak, że dzięki takiemu zachowaniu zostanie jej członkiem. Używki stają się także sposobem na ucieczkę od problemów: często dzieci muszą zmagać się z problemami w szkole, poczuciem wyobcowania i niezrozumienia, braku wsparcia ze strony rodziców.

Jak ochronić dzieci przed używkami?

Narkotyki i alkohol to jedne z najpoważniejszych uzależnień, jakie mogą przydarzyć się dzieciom. Co roku odnotowuje się tysiące przypadków spożycia nadmiernej ilości napojów wysokoprocentowych przez nieletnich oraz bycia pod wpływem substancji odurzających. Skutki takich historii mogą być bardzo niebezpieczne (począwszy od problemów zdrowotnych na poważnym uzależnieniu kończąc) i zaważyć na całym przyszłym życiu dziecka. Jak ochronić je przed spożywaniem alkoholu, narkotykami i innymi wakacyjnymi szaleństwami?

Najskuteczniejszą metodą ochrony pociech przed środkami odurzającymi jest przede wszystkim dialog i wzajemne zrozumienie. Trudno jest obronić dzieci przed wszystkimi niebezpieczeństwami, lecz można im zapobiegać – podstawą jest takie ich wychowanie, by nie chciały sięgać po szkodliwe dla zdrowia używki. Żadna z nich nie jest odpowiedzią na pytania czy problemy. Jeśli rodzice mają ciepłą, zdrową relację z dzieckiem i na bieżąco dyskutują o wszystkich problemach, zazwyczaj nie muszą się martwić – gdy w życiu dziecka pojawi się jakaś niepewność lub będzie chciało zasięgnąć porady, na pewno będzie wstanie o tym porozmawiać. O wiele trudniej jest jednak w przypadku rodzin, w których nie ma aż takiej zażyłości – pojawiają się za to patologie, przemoc, brak zainteresowania ze strony rodziców lub właśnie uzależnienie.

Zadaniem rodziców jest troska o to, by dziecko miało silny, stabilny system wartości oraz wiedzę i świadomość tego, że używki szkodzą. Silne poczucie własnej wartości małego człowieka sprawi, że nawet jeśli będzie miał on styczność z narkotykami, nie sięgnie po nie. Zaspokojenie potrzeb miłości, akceptacji, przyjaźni czy bezpieczeństwa są niemniej ważne: liczą się wzajemna otwartość i szacunek, dzięki którym i rodzice, i dzieci będą czuły się w porządku wobec siebie. Jeśli zaś pojawi się okazja, by spróbować substancji psychoaktywnych, nieletni powinni wiedzieć, jak asertywnie odmówić ich przyjęcia. Również rodzice powinni dawać swoim pociechom dobry przykład – słowa niepoparte czynami zazwyczaj nie mają pozytywnych konsekwencji i sprawiają, że dziecko czuje się zagubione między tym, co powinno robić, a tym, jaki komunikat dostaje od swoich najważniejszych autorytetów.